ေပါေလာေပၚေသာ ေရေပၚေလွ်ာက္လမ္းသည္ စိမ့္ေျမ၏ ေပါေလာေပၚေသာ ျမက္တမ္း၏ သီအိုရီႏွင့္ တြဲၿပီး ပညာရွင္မ်ားကို ဒီဇိုင္းေစကာ တည္ေဆာက္ထားသည္။ ေအာက္ဘက္တြင္ သဘာဝအတိုင္း ျဖစ္ေနေသာ ေပါေလာေပၚ ပံုးျဖင့္ ထိန္းထားသည္။ ၎သည္ စိမ့္ေျမ၏ ေရေနရာကို လိုက္ၿပီး ေလွ်ာက္လမ္း၏ အျမင့္ကို ခ်ိန္ကိုက္ႏိုင္သည္။ ေလွ်ာက္လမ္း၏ သစ္သားကို ႐ုရွားမွ အေကာင္းစား ထင္း႐ွဴးသားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည္။ ၎သည္ ေခ်ာ္ျခင္း၊ ေရ၊ ျခ တို႔ကို ကာကြယ္ႏိုင္သည္။

ေရေပၚ ေလွ်ာက္လမ္းကို ေရာက္လွ်င္ စိမ့္ေျမ၏ ႏွလံုးကို ေရာက္ၿပီ။ ၎သည္ စိမ့္ေျမ တစ္ခုလံုး၏ ႐ႈခင္းကို ၾကည့္႐ႈႏိုင္သည္။ ႐ုိက္ထြက္လာေသာ ဓာတ္ပံုသည္လည္း အလွဆံုး ျဖစ္သည္။ ေဒသတြင္ တစ္ေန႔လွ်င္ ၄ ရာသီရွိ၊ ၄ ရာသီစလံုး ႐ႈခင္းသာယာဟူေသာ ဆို႐ိုးစကား ရွိသည္။ ယခုခ်ိန္ ႐ိုက္လိုက္သည္မွာ ကန္ေရျပင္ျဖစ္ေပမဲ့ မၾကာမီ ၾကည့္လိုက္လွ်င္ ေရေပၚ ျမက္ခင္းျပင္ႀကီး ျဖစ္သြားႏိုင္သည္။ ထို႔ျပင္ အေပၚမွ ကၽြႏု္ပ္တို႔ စိမ့္ေျမ၏ တန္ဖိုးႀကီး အပင္ မ်ိဳးပြားနယ္ေျမကို ျမင္ႏိုင္ၿပီး ေရငွက္ အမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ နီးကပ္စြာ ဓာတ္ပံုရိုက္ ထိေတြ႔ႏိုင္သည္။

       ဤေနရာမွ ဓာတ္ပံု႐ိုက္ရန္ “ကိုယ္တို႔ လာၿပီ” မင္းသား မင္းသမီး ပန္း႐ုံ ေနရာသည္ ၂၀၁၆ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၁၃ ရက္တြင္ ဟူနန္ ၿဂိဳဟ္တု ရုပ္ျမင္သံၾကား “ကိုယ္တို႔ လာၿပီ” အစီအစဥ္သည္ ဤေနရာတြင္ ပန္းပြင့္ စားပြဲေတာ္ကို ျမည္းစမ္းခဲ့ေသာ ေနရာ ျဖစ္သည္။ ယခုမွာ ကၽြႏု္ပ္တို႔စိမ့္ေျမ၏ ပန္းရုံ ျဖစ္ေနၿပီ။ အထဲတြင္ ပန္းမ်ားစြာ ရွိၿပီး မူလရိုက္ကူးခဲ့ေသာ အေျခအေနကို အတတ္ႏိုင္ဆံုး ပံုေဖာ္ထားသည္။ ဧည့္သည္ေတာ္မ်ား ဤေနရာတြင္ အမွတ္တရ ဓာတ္ပံု ရိုက္ကူးႏိုင္သည္။

       နယ္ေျမအတြင္း အေၾကာပံုစံ အပင္(vascular plant) ၁၅၉ မ်ိဳး ရွိၿပီး ထိုထဲတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ ပထမအဆင့္ ကာကြယ္ေသာ အပင္မွာ ေရၾကာပန္း(Brasenia)၊ ႏိုင္ငံေတာ္၏ ဒုတိယအဆင့္ ကာကြယ္ေသာ အပင္ ၅မ်ိဳးမွာ ငွက္ၿမီးသစ္ခြ(Iris ပန္း)၊ အိပ္ေနေသာ ၾကာပန္း၊ ကၽြဲေခါင္းသီး အရိုင္းပင္၊ ဖဲႀကိဳးျမက္(Spiranthes sinensis (Pers.) Ames)၊ ငန္းေမြးပန္း(Habenaria dentata (Sw.) Schltr.) တို႔ ပါဝင္သည္။

        ၁။ ေရၾကာပန္း(Brasenia)။ ႏိုင္ငံေတာ္၏ ပထမအဆင့္ ကာကြယ္ေသာ အပင္ ျဖစ္သည္။ ေရထဲ သဘာဝ ေပါက္ေသာ တန္ဖိုးႀကီး ဟင္းရြက္ ျဖစ္သည္။ ေရၾကာပန္းသည္ေႏြးေထြးၿပီး အလင္းေရာင္ ျပည့္ဝေသာ၊ ေရအရည္အေသြး သန္႔ရွင္းေသာ၊ ေရစီး ေႏွးေသာ ကန္ထဲတြင္ ေပါက္ေရာက္သည္။ ေရလႊာအနက္ 50—100CM ရွိၿပီး ေပါက္ေရာက္ရန္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ အပူခ်ိန္မွာ 20—30℃ ျဖစ္သည္။ ေရၾကာပန္းတြင္ ၾကြယ္ဝေသာ ေကာ္လာဂ်င္ဓာတ္၊ ကာပြန္ ဟိုက္ဒရိတ္၊ ဖက္တီး အက္စစ္၊ မာဒီဗီတာမင္ ႏွင့္ မင္နရယ္ဓာတ္ ပါဝင္သည္။ ၎၏ အရြက္ႏုကို စားလို႔ရသည္။ အရသာ ခ်ိဳၿပီး ႏုသည္။ 

       ၂။ ငွက္ၿမီးသစ္ခြ(Iris ပန္း)။ ငွက္ၿမီးသစ္ခြသည္ သာမန္အားျဖင့္ ေႏြဦးရာသီတြင္ ေဝေဝဆာဆာ ပြင့္ၿပီး ဧၿပီလ အလယ္ ႏွင့္ လကုန္ပိုင္းတြင္ အလန္းဆံုး ျဖစ္သည္။ ခရမ္းေရာင္ တိမ္ အျပင္လိုက္ ျမက္ေကာ္ေစာေပၚတြင္ ခင္းထားသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသည္။ အထူးသျဖင့္ ဆည္းဆာေအာက္တြင္ ေရႊေရာင္ ဆည္းဆာမ်ား ခရမ္းေရာင္ စိမ့္ေျမေပၚသို႔ ျဖာက်ေနေသာ ႐ႈခင္းသည္ လွ၍ မဆံုးေတာ့ပါ။

       ၃။ ကၽြဲေခါင္းသီး အရိုင္းပင္။ ကၽြဲေခါင္းသီး အရိုင္းပင္သည္ တစ္ႏွစ္ေပါက္ ေရေနအပင္ ျဖစ္သည္။ ေရေပၚတြင္ ေပါေလာေနေသာ စတုဂံပံုသဏၭာန္ အရြက္ ရွိသည္။ အကိုင္းသည္ ေျမေအာက္အကိုင္း ျဖစ္သည္။ ပန္း အျဖဴေရာင္ ပြင့္သည္။ ၾသဂုတ္လတြင္ မွည့္သည္။ ဆီးရႊင္၊ ႏို႔ရည္ ရႊင္ေစသည္။ အပူက် အားျဖည့္ေပးသည္။ အာရုံေနာက္ျခင္းကို ေျဖေဖ်ာက္ေပးသည္။ အရက္၏ အဆိပ္ကို ေျဖေပးသည္။

     

       ၄။ စိန္ပန္း(Caesalpinia pulcherrima (L.) Sw.)။ အနီေရာင္ပန္း တစ္မ်ိဳးကို စိန္ပန္းဟု ေခၚသည္။ ကၽြႏု္ပ္တို႔ စိမ့္ေျမ၏ ေဆာင္းဦးရာသီတြင္ မ်က္စိကို ဖမ္းစားႏိုင္ဆံုး အေရာင္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ေဒသတြင္ လက္သည္းပန္းဟု ေခၚသည္။ ၎ျဖင့္ လက္သည္းနီ ထုတ္လုပ္ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ အမည္တြင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

     

       ၅။ အိပ္ေနေသာ ၾကာပန္း။ က်ီးဝူ ၾကာပန္း၊ ေရနံနံပန္းဟုလည္း ေခၚသည္။ ပန္းပြင့္ကာလမွာ ဇူလိုင္လမွ ေအာက္တိုဘာလခန္႔ ျဖစ္သည္။ အိပ္ေနေသာ ၾကာပန္းသည္ ေရွးေခတ္အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေတာ္ ပန္း ျဖစ္သည္။ ျမင့္ျမတ္ သန္႔စင္ လွပျခင္း၏ ကိုယ္စားျပဳျဖစ္သည္။

      

       ၆။ ငန္းေမြးပန္း(Habenaria dentata (Sw.) Schltr.) ႏွင့္ ဖဲႀကိဳးျမက္(Spiranthes sinensis (Pers.) Ames)။ အၾကမ္းဖ်င္း စာရင္းေကာက္ယူမႈအရ စိမ့္ေျမ ျမက္တန္းတြင္ အဓိက ေပါက္ေရာက္ေသာ ေရျမက္မ်ိဳး ေထာင္ခ်ီ ရွိသည္။ အခ်ိဳ႕မွာ အျခားေနရာတြင္ ေတြ႔ရခဲေသာ သို႔မဟုတ္ မရွိေသာ တန္ဖိုးႀကီး အမ်ိဳး ျဖစ္သည္။ စိမ့္ေျမ၏ ျမက္ေကာ္ေစာေပၚတြင္ “မ်ိဳးသုဥ္းလုဆဲ ေတာရိုင္း တိရစၦာန္ ႏွင့္ အပင္မ်ိဳးစိတ္ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရး ဘံုသေဘာတူညီခ်က္”သို႔ ထည့္သြင္းခံရေသာ အပင္ ၂မ်ိဳး ရွိသည္။ တစ္မ်ိဳးမွာ အျဖဴေရာင္၊ အနီေဖ်ာ့ေရာင္ပန္းပြင့္ေသာ ငန္းေမြးပန္း ျဖစ္သည္။ ၎၏ အျမင့္မွာ ၃၅-၈၇ စီဒီမီတာ ရွိသည္။ ပန္းပြင့္ကာလမွာ ၾသဂုတ္လမွ ႏိုဝင္ဘာလ ျဖစ္သည္။ အျမစ္မွာ ဆီးရႊင္ေစၿပီး ေရာင္ရမ္းျခင္းကို က်ေစသည္။ ေက်ာက္ကပ္ အားေကာင္းေစသည္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးမွာ ဖဲႀကိဳးျမက္ ျဖစ္သည္။ ေဒသခံမ်ားက နဂါး ဂ်င္ဆင္းဟု ေခၚသည္။ အျမင့္ ၁၃-၃၀ စင္ဒီမီတာ ရွိသည္။ ပန္းပြင့္ေသာ ကာလ ရွည္သည္။ တစ္ပင္လံုး ေဆးဖက္ဝင္သည္။ အားျဖည့္ၿပီး ခံတြင္း စိုေစသည္။ အမ်ိဳးသမီးအတြက္ အက်ိဳး ရွိသည္။

     

တိရစၱာန္ကို မိတ္ဆက္

ထိန္ခ်ံဳးေပးဟိုင္ စိမ့္ေျမတြင္ တန္ဖိုးႀကီး ရွားပါးေရျမက္ အလြန္ ေပါမ်ားသည့္အျပင္ ငွက္မ်ိဳးလည္း မ်ားျပားသည္။ ဤက်ယ္ျပန္႔ေသာ ျမက္တန္း ႏွင့္ သန္မာေသာ ေရျမက္မ်ားသည္ ေရငွက္မ်ားအတြက္ စိတ္ကူးယဥ္ထဲမွ ေနအိမ္ ျဖစ္သည္။ ပညာရွင္မ်ား၏ စံုစမ္းေသာ ရလဒ္အရ သဘာဝ ေဘးမဲ့ဇုန္အတြင္း တိရစၦာန္ ၉၁ မ်ိဳး ရွိသည္။ ထိုထဲတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ပထမအဆင့္ ကာကြယ္ေသာ တိရစၦာန္ ၃မ်ိဳးမွာ ငွက္က်ားျဖဴ(Ciconia nigra)၊ လည္ပင္းမည္း အၿမီးရွည္ငွက္(Syrmaticus humiae) ႏွင့္ ေရႊသိမ္းငွက္(Aquila chrysaetos)တို႔ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ ဒုတိယအဆင့္ ကာကြယ္ေသာ တိရစၦာန္ ၁၅ မ်ိဳးရွိသည္။ ဥပမာ ဘုတ္ငွက္(Centropus bengalensis)၊ ႏႈတ္သီးဝါ ျမစ္ပ်ံလႊား (Sterna aurantia)၊ ေရပုတ္သင္ အနီ(Tylototriton verrucoosus Anderson)၊ ေရပုတ္သင္ အေသး၊ အရြက္ငွက္၊ ေျမလူးငွက္ဝါ(oriole)၊ ႏႈတ္သီးဝါ ဗ်ိဳင္းျဖဴ၊ ေပါင္နီ အမဲလိုက္သိမ္းငွက္၊ ရင္ဘတ္နီ ငန္းမည္း၊ ဘဲေခါင္းစိမ္း၊ ငန္းျဖဴ(swan)၊ တရုတ္ဟသၤာ၊ ပုခံုးျဖဴသိမ္းငွက္၊ အၿမီး၂ခုပါ အညိဳေရာင္ လိပ္ျပာ၊ အၿမီးတို ၾကက္တူေရြး စသည္တို႔ ပါဝင္သည္။

       ၁။ ငွက္က်ားျဖဴ(Ciconia nigra)။ တစ္ကိုယ္လံုး အရွည္ ၁၀၀၀ မီလီမီတာခန္႔ ရွိေသာ အႀကီးစား ေရငွက္ ျဖစ္သည္။ ခႏၶာကို္ယ္ အမည္းေရာင္ရွိၿပီး ခရမ္းစိမ္း သတၱဳေရာင္ လက္လက္ထေနသည္။ လည္ပင္းမွ အေပၚရင္ဘတ္ထိ အမည္းေရာင္ ျဖစ္ၿပီး ခႏၶာကိုယ္ ေအာက္ပိုင္း အျဖဴေရာင္ ျဖစ္သည္။ ႏႈတ္သီးအနီေရာင္ ျဖစ္ၿပီး ခၽြန္၊ ရွည္၊ တည့္သည္။ မ်က္စိပတ္လည္ ႏွင့္ ေျခေထာက္၊ ေျခေခ်ာင္းမ်ား အနီေရာင္ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ ပထမအဆင့္ ကာကြယ္ေသာ တိရစၦာန္ ျဖစ္သည္။

       ၂။ လည္ပင္းမည္း အၿမီးရွည္ငွက္(Syrmaticus humiae)။ အႀကီးစား ေရငံုးျဖစ္သည္။ ငွက္အထီး၏ ေခါင္းထိပ္၊ ေနာက္စိေနရာ အညိဳေရာင္ ျဖစ္ၿပီး၊ လည္ပင္း ႏွင့္ အေပၚရင္ဘတ္တြင္ အျပာနက္ေရာင္ လက္ေနသည္။ မ်က္ခံုးအျဖဴေရာင္၊ မ်က္ႏွာ အေရျပား အနီေရာင္၊ အေပၚေက်ာျပင္၊ ဝမ္းဗိုက္ ႏွင့္ အေတာင္ပံတို႔သည္ မေဟာ္ဂနီေရာင္ေပၚ အမည္းေျပာက္ ရွိ၊ ေအာက္ေက်ာျပင္ ႏွင့္ ခါး အျပာနက္ေရာင္၊ ေတာင္ပံေဘးသား အျဖဴေရာင္၊ အၿမီး ရွည္ၿပီး မေဟာ္ဂနီေရာင္ ႏွင့္ အမည္းေရာင္ အၿပိဳင္ ျဖစ္ေနေသာ အလ်ားလိုက္ အပတ္ ရွိသည္။ ေဘးမဲ့ဇုန္အတြင္း တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အရြက္ခၽြန္ ႏွင့္ အရြက္ႀကီး ေရာေႏွာသစ္ေတာ ႏွင့္ ျမက္ခ်ံဳပုတ္မ်ားတြင္ ေတြ႔ရတတ္သည္။ တရုတ္ျပည္၏ ပထမအဆင့္ ကာကြယ္ေသာ တိရစၦာန္ ျဖစ္သည္။

       ၃။ ေရႊသိမ္းငွက္(Aquila chrysaetos)။ စုစုေပါင္း အရွည္ ၈၀၀-၁၀၀၀ မီလီမီတာ ရွိေသာ အႀကီးစား တိရစၦာန္ ျဖစ္သည္။ ဦးေခါင္းအေမြး ေရႊေရာင္ ရွိၿပီး ခၽြန္သည္။ အပ္ပံုစံ ျဖစ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရႊသိမ္းငွက္ဟု ေခၚသည္။ အၿမီးရွည္ၿပီး ဝိုင္းသည္။ မီးခိုးညိဳေရာင္ ျဖစ္သည္။ အမည္းေရာင္ အလ်ားလိုက္ အေျပာက္တြင္ အျဖဴေရာင္ အေျပာက္ ရွိသည္။ ပ်ံသန္းရာတြင္ အလြန္ ျမင္သာသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ ပထမအဆင့္ ကာကြယ္ေသာ တိရစၦာန္ ျဖစ္သည္။ 

         ဤေနရာတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ ကာကြယ္ေသာ တိရစၦာန္ ႏွင့္ အပင္ မ်ားစြာ ရွိသျဖင့္ ကၽြႏု္ပ္တို႔သည္ စိမ့္ေျမကို ပိုမို ေကာင္းမြန္စြာ ကာကြယ္ရမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၉၄ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၀ ရက္တြင္ ကၽြႏု္ပ္တို႔ ထိန္ခ်ံဳးစိမ့္ေျမသည္ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ စိမ့္ေျမ ေဘးကင္းေရးဇုန္ ျဖစ္လာသည္။