ထိန္ခ်ံဳး စီရင္စုၿမိဳ႕ အေနာက္ေတာင္ဘက္ ၁ ကီလိုမီတာ အကြာရွိ ေတးေရႊေခ်ာင္းေဘးမွ ေရွာင္ထြမ္း ေတာင္ကုန္းေအာက္တြင္ တည္ရွိသည္။ တရုတ္ အေဝးထြက္တပ္ ၂၀ တပ္ေပါင္းစုမွ ထိန္ခ်ံဳး လြတ္လပ္ေရး စစ္ပြဲတြင္ က်ဆံုးခဲ့ေသာ စစ္သည္မ်ားအတြက္ သခ်ႋဳင္း ျဖစ္သည္။ ရွင့္ဟိုက္ ေတာ္လွန္ေရး လူေဟာင္း မ်ိဳးခ်စ္ ဆရာ လီကိန္းယြမ္မွ ခ်ဴခ်ီ ဂႏၳဝင္စာအုပ္ထဲမွ “ေကာ္ရွန္း (ႏိုင္ငံ့အတြက္ အသက္ေပးခဲ့သူ)”ဟူေသာ ဆိုင္းဘုတ္ေရးေပးခဲ့သျဖင့္ ေကာ္ရွန္း (ႏိုင္ငံ့အတြက္ အသက္ေပးခဲ့သူ)သခ်ႋဳင္းဟု ေခၚသည္။

       ၁၉၄၄ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂ရက္တြင္ တရုတ္ အေဝးထြက္ တပ္သည္ ထိန္ခ်ံဳးကို လံုးေပါင္း ထိုးစစ္ဆင္ ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဂ်ပန္သည္ ထိန္ခ်ံဳးတြင္ အေျခခ်လာတဲ့ ၂ ႏွစ္အတြင္း အေရးႀကီး ခံတပ္ ေပါင္း ၃၀ ေက်ာ္ကို ျပန္လည္ ျပဳျပင္ခဲ့သည္။ ၿမိဳ႕တြင္း လမ္းမ်ားတြင္ ခံတပ္ ႏွင့္ ကတုတ္က်င္း အျပည့္ ရွိေနသည္။ ထိန္ခ်ံဳးၿမိဳ႕ တၿမိဳ႕လံုးသည္ ႀကီးမား ခိုင္ခံ့ေသာ ခံတပ္ႀကီး တစ္ခုလို ျဖစ္ေနသည္။ ဂ်ပန္တပ္သည္ ခံစစ္ တည္ေဆာက္ေရး ႏွင့္ လမ္းမ်ား၊ အရပ္ဘက္ ေနအိမ္မ်ားကို အသံုးျပဳၿပီး အရူးအမူး ခုခံခဲ့သည္။ ၁ လေက်ာ္ေက်ာ္ ေသြးေခ်ာင္းစီးေအာင္ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ဂ်ပန္တပ္အားလံုးကို ေခ်မႈန္းႏိုင္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၄ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၁၄ ရက္ေန႔ မနက္ထိ ၿမိဳ႕ထဲမွ ရန္သူ အၾကြင္းအက်န္မ်ားကို ရွင္းလင္းၿပီးေနာက္ ထိန္ခ်ံဳးကို ျပန္လည္ ရယူႏိုင္ခဲ့သည္။ စစ္ပြဲ အလြန္ျပင္းထန္သျဖင့္ ဤစစ္ပြဲကို သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက “မီးကၽြမ္းေျမ ေတာ္လွန္ေရးစစ္”ဟု ေခၚဆိုၾကသည္။

       ေကာ္ရွန္း (ႏိုင္ငံ့အတြက္ အသက္ေပးခဲ့သူ)သခ်ႋဳင္းကို ၁၉၄၅ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၇ ရက္တြင္ တည္ေဆာက္ၿပီးစီးခဲ့သည္။ ဧရိယာ ၁၄ ဧက ေက်ာ္သည္။ အဓိက အေဆာက္အဦးသည္ အလယ္ဝင္ရိုးျဖင့္ ေဘးႏွစ္ဘက္ကို ေခါက္ခ်ိဳးညီ လုပ္ထားသည္။ ေလွကားထစ္ တစ္ဆင့္ခ်င္း တက္သြားေသာ ပံုစံျဖစ္သည္။ တံခါးမႀကီးမွ စႀကၤန္ရွည္ႀကီးအတိုင္း တက္လာလွ်င္ ပထမအဆင့္ကို ေရာက္မည္။ ေက်ာက္ေလွကားအတိုင္း ဆက္တက္သြားလွ်င္ က်န္ေကရွိတ္ ေရးထားေသာ “ေသြးနီသမိုင္း” ေမာ္ကြန္းရွိေသာ ဒုတိယအဆင့္၏ ေျမတားနံရံကို ေရာက္မည္။ ဆက္ၿပီး တက္လာလွ်င္ ဒုတိယ ေလွကားအဆင့္ကို ေရာက္မည္။ “အာဇာနည္ သစၥာ ဓမၼာရုံ” ေဆာက္ထားသည္။ အာဇာနည္ သစၥာ ဓမၼာရုံကို ေရွးတရုတ္ ေခါင္မိုးပံုစံ ေဆာက္ထားသည္။ အေပၚ တံစက္ၿမိတ္ ေအာက္တြင္ က်န္ေကရွိတ္ ေရးထားေသာ “ေတာေတာင္ေရေျမ၏ သူရဲေကာင္း ဝိညာဥ္”ဟူေသာ ဆိုင္းဘုတ္ ရွိသည္။ ခန္းမ၏ တံခါးမႀကီး အေပၚတြင္ ကူမင္တန္ ပါတီေခါင္းေဆာင္ ယီြရို႕ယိမ့္မွ ေရးထားေသာ “အာဇာနည္ သစၥာ ဓမၼာရုံ”ဟူေသာ ဆိုင္းဘုတ္ ရွိသည္။ ဓမၼာရုံ အတြင္းအျပင္ဘက္ တိုင္မ်ားတြင္ ေဟာ္ရင့္ခ်င္း ႏွင့္ အေဝးထြက္တပ္ ၂၀ တပ္ေပါင္းစု၏ ဗ်ဴဟာမွဴး ႏွင့္ ဗိုလ္မွဴးမ်ား ေရးထားေသာ စာတန္းမ်ား ခ်ိတ္ဆြဲထားသည္။ စႀကၤန္ႏွစ္ဘက္တြင္ က်န္ေကရွိတ္ လက္မွတ္ထိုးထားေသာ ျပည္သူမ်ား ေကာ္ရွန္း (ႏိုင္ငံ့အတြက္ အသက္ေပးခဲ့သူ)သခ်ႋဳင္းကို ထိန္းသိမ္းရန္ “ကူမင္တန္ အစိုးရ စစ္ေရး ေကာ္မတီ ေၾကညာ”၊ ၂၀ တပ္ေပါင္းစု စစ္ေသနာပတိ ေဟာ္ယန္က်န္း၏ “ထိန္ခ်ံဳးစစ္ပြဲ အက်ဥ္းခ်ဳပ္”၊ “အာဇာနည္ သစၥာ ဓမၼာရုံ ကမၸည္း” စသည့္ မွတ္တမ္း ေက်ာက္စာမ်ား ရွိသည္။

       ဓမၼာရုံ၏ အေရွ႕ဘက္မ်က္ႏွာစာသည္ ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္စင္၏ ဓာတ္ပံု ႏွင့္ ေသတမ္းစာ ခ်ိတ္ဆြဲထားသည္။ ေဘးႏွစ္ဘက္ နံရံမ်ားတြင္ က်ဆံုးခဲ့ေသာ စစ္သည္မ်ား၏ အမည္မ်ားကို ကမၸည္းထိုးထားသည္။ စုစုေပါင္း ၉၆၈၁ ဦး ျဖစ္သည္။ “အာဇာနည္ သစၥာ ဓမၼာရုံ”၏ အေနာက္ဘက္တြင္ အျမင့္ ၃၁ မီတာ ရွိေသာ ႏိုင္ငံေတာ္၏ သေကၤတ ပံုစံ ေရွာင္ထြမ္း ေတာင္ကုန္းျဖစ္သည္။ ေတာင္ကုန္းေပၚတြင္ ၂၀ တပ္ေပါင္းစု ထိန္ခ်ံဳးကို ျပန္လည္ ရယူႏိုင္ခဲ့ေသာ အမွတ္တရ ေက်ာက္တိုင္ စိုက္ထားသည္။ ေတာင္ကုန္း ပတ္လည္ ေအာက္မွ အေပၚသို႔ ေက်ာက္တိုင္အေသး မ်ားစြာ စိုက္ထားသည္။ ေက်ာက္တိုင္၏ ေအာက္တြင္ က်ဆံုးခဲ့ေသာ စစ္သည္မ်ား၏ အရိုးအိုး ျမႇဳပ္ထားသည္။ သခ်ႋဳင္းတံခါး၏ တစ္ဘက္တြင္ “ဂ်ပန္အုတ္ဂူ”တစ္ခု ရွိသည္။ အေလာင္း တစ္ေလာင္း ျမႇဳပ္ထားသည္။ ေရွာင္ထြမ္း ေတာင္ကုန္းမွ အာဇာနည္မ်ားကို အေဝးမွ ၾကည့္ေနသည္။ က်ဴးေက်ာ္သူမ်ား ဆိုးရြားစြာ က်ဆံုးျခင္း အဓိပၸာယ္ ေဆာင္ေနသည္။ ႏိုင္ငံသားမ်ားကို ႏိုင္ငံ့ အရွက္ မေမ့ရန္ သတိေပးျခင္းလည္း ျဖစ္သည္။ ေကာ္ရွန္း (ႏိုင္ငံ့အတြက္ အသက္ေပးခဲ့သူ)သခ်ႋဳင္း၏ ေျမလြတ္မ်ားတြင္ ထင္းရွဴး၊ ဆိုက္ပရက္စ္(cypress) ပင္၊ သစ္ခ်ပင္၊ ဝါးပင္မ်ား စိုက္ထားသည္။ အပင္ေအာက္တြင္ ျမက္မ်ား စိမ္းစိုေနသည္။ ေလွကားထစ္ေဘးတြင္ ပန္းအိုးမ်ား စိုက္ထားသည္။ ပတ္ဝန္းက်င္ ဆိတ္ၿငိမ္ၿပီး ေလးနက္သည္။ လာေရာက္ ဂါရဝျပဳသူ၏ ရင္ထဲတြင္ ၾကည္လင္ေစသည္။ ယခုအခါ ပထမ အထစ္၏ ေဘး ၂ဘက္တြင္ တိုင္းရင္းသားပံုစံ ျပခန္း တည္ေဆာက္ထားၿပီး ထိန္ခ်ံဳး ေတာ္လွန္ေရး စစ္ပြဲမွ တန္ဖိုးႀကီး ဓာတ္ပံုေပါင္း ရာခ်ီ ႏွင့္ လက္ေတြ႔ပစၥည္း အခု ၄၀၊ ၅၀ ကို ျပသၿပီး ေကာ္ရွန္း (ႏိုင္ငံ့အတြက္ အသက္ေပးခဲ့သူ)သခ်ႋဳင္း၏ ပညာေပး လုပ္ေဆာင္မႈကို တိုးျမႇင့္ထားသည္။ ေကာ္ရွန္း (ႏိုင္ငံ့အတြက္ အသက္ေပးခဲ့သူ)သခ်ႋဳင္းသည္ ယူနန္၌သာ ရွိေသာ ျပည္တြင္း၌ ေတြ႔ရခဲေသာ ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရး စစ္ပြဲ အႀကီးစား ေအာက္ေမ့လြမ္းဆြတ္ သခ်ႋဳင္းျဖစ္ၿပီး ျပည္တြင္းျပည္ပတြင္ ထိေရာက္မႈ က်ယ္ျပန္႔သည္။ စစ္ေရး လမ္းေၾကာင္း တေျပးညီ ျဖစ္ေရးလုပ္ငန္း၏ အဓိက ျပတင္းေပါက္လည္း ျဖစ္သည္။ ယခုအခါ ႏိုင္ငံေတာ္ အဆင့္ အေရးႀကီး ေရွးေဟာင္းပစၥည္း ထိန္းသိမ္းရန္ ေနရာ ႏွင့္ မ်ိဳးခ်စ္ဝါဒ ပညာေပး တပ္ရင္း ျဖစ္သည္။